Anarchie mogelijk door technologie: de onwaarschijnlijke beloften van een toekomst met DAO’s

Sinds de negentiende eeuw vindt de mensheid zo ongeveer om de twintig jaar iets uit dat de wereld nadien fundamenteel verandert. Denk aan de stoommachine, radio, telefoon, automobiel, televisie en ‘recentelijk’ het internet en de smartphone. Wat de volgende revolutionaire ontwikkeling gaat worden, daar zijn de meningen nog over verdeeld, maar zeker is wel dat we op de drempel staan van weer zo’n ingrijpende innovatie die de wereld gaat hervormen. Naast het metaverse wordt de opkomst van DAO’s steeds vaker genoemd als belangrijke kanshebber. Maar wat is een DAO? Hoe gaan ze impact hebben op het leven van iedereen op aarde? Hoe ziet onze toekomst met DAO’s eruit?

DAO: decentralized autonomous organization

De afkorting DAO staat voor decentralized autonomous organization, oftewel: decentrale, autonome organisatie. Een DAO is een systeem dat niet door een autoriteit wordt beheerd, maar volgens vaststaande regels van een protocol of gecodeerd computerprogramma opereert. Alle acties die een DAO uitvoert, worden vastgelegd in een decentraal grootboek dat voor iedereen ter wereld inzichtelijk is: een blockchain. Informatie die is vastgelegd in dat grootboek, kan nooit meer worden aangepast en is dus immuun tegen fraude.

Die uitleg klinkt wellicht nog wat abstract als je nog nooit van een DAO hebt gehoord. Wat behelst een DAO nu in de praktijk en wat gaan ze veranderen? We leggen je dat zo uit aan de hand van een voorbeeld, maar eerst zoomen we in op het belangrijkste aspect: autonomiteit.

Autonoom versus autoritair

In onze huidige wereld is veel informatie vastgelegd door autoriteiten. Iets is pas officieel, bindend of ‘echt’ als een autoriteit dat zegt. Je geld is pas overgemaakt als de bank dat heeft vastgelegd, de veiling is pas gesloten als de veilingmeester heeft afgehamerd en een product mag pas verkocht worden als de Voedsel & Warenautoriteit groen licht geeft. Vooral in de westerse wereld is eigenlijk alles hiërarchisch ingericht, waarbij een autoriteit toezicht houdt.

Dat heeft voordelen, want toezicht geeft een gevoel van veiligheid en autoriteiten die hun werk goed doen, beschermen burgers tegen ongelukken, ziekte, fraude, criminaliteit of andere tegenspoed. In sommige gevallen zit autoriteit ons echter ook dwars. Zoals een Chinese overheid die verbiedt om naar de kroeg te gaan als je sociale kredietwaarde te laag is, een gemeente die er een jaar over doet om je een simpele bouwvergunning te verstrekken of een bank die bizarre transactiekosten vraagt als je geld naar familieleden in het buitenland wilt sturen.

DAO’s vervangen autoriteiten: binnen een DAO spreken gelijken (peers, gewoon burgers zoals jij en ik) af welke regels er gelden voor bepaalde acties of transacties. Die regels worden vervolgens door een autonoom opererend systeem uitgevoerd en het resultaat wordt telkens vastgelegd, voor iedereen toegankelijk en dus volledig transparant. Dit doet erg denken aan anarchisme, wat komt van het van Oudgrieks ἄναρχος, anarchos, wat bestaat uit ἀ- = “geen”, ἀρχός = “heerser”. Anarchisme is het streven naar een situatie of samenleving waarin mensen zonder een hogere macht of autoriteit leven anarchie. Doordat dit in de praktijk niet of uiterst moeizaam is te verwezenlijken, staat anarchisme bij veel mensen gelijk aan wanorde. Nu maakt technologie in de vorm van DAO’s een anarchie eindelijk mogelijk.

Het volgende voorbeeld maakt op slag duidelijk hoe ingrijpend de beloften van een DAO kunnen zijn.

Case – een vastgoedtransactie binnen een DAO

Laten we een vastgoedtransactie als voorbeeld nemen. Stel: je wilt je eerste huis kopen. In het huidige Nederland moet je daarvoor eerst naar de hypotheekadviseur. Die bepaalt hoeveel geld je kunt lenen op basis van je inkomen, rekening houdend met allerlei regels en voorwaarden. Dan ga je huizen bekijken en breng je een bod uit bij een makelaar. Als de verkoper akkoord gaat met je bod, stuur je een dik pak documenten op naar de hypotheekverstrekker, die je, na een verplichte taxatie, een aanbod voor een hypotheek doet. Vervolgens gaat het geld van de hypotheekverstrekker naar de notaris, die de verkoper uitbetaalt en het kadaster opdracht geeft om het perceel op jouw naam in te schrijven.

Daar komen dus nogal wat autoriteiten bij kijken: de hypotheekadviseur, de bank, de makelaar, de taxateur, de notaris en het kadaster. Veel van die autoriteiten werken grotendeels volgens vaste protocollen. Het opmaken van een notariële akte, iets vastleggen in een kadastraal register en een hypotheek verstrekken op basis van inkomenseisen: daar komt weinig menselijke creativiteit bij kijken. Het enige wat de autoriteit hier eigenlijk doet, is een stempel van goedkeuring geven. “Ik heb het gezien, alles klopt, dus nu is dit waarheid.” En boem, het perceel is van jou.

Al die autoriteiten zouden we in principe kunnen vervangen door een DAO: een protocol waarin al die regels en voorwaarden waar zo’n autoriteit nu naar kijkt vooraf zijn vastgelegd, waardoor dat stempel automatisch kan worden gegeven als de ‘input’ akkoord is. Een huis kopen is dan geen traject dat weken duurt en duizenden euro’s aan transactiekosten (makelaars, het kadaster en notarissen werken niet voor niets) kost, maar binnen vijf minuten geregeld is en wordt vastgelegd in een blockchain.

Decentralisatie is niet nieuw: Semco

Een DAO werkt alleen als het volledig decentraal en dus ook volledig hack-proof is. Als al onze vastgoedtransacties in een blockchain staan, dan kan die blockchain maar beter honderd procent veilig zijn. Gelukkig zijn blockchains dat, mits ze door voldoende mensen gebruikt worden.

Het principe van decentralisatie is niet geheel nieuw. Een beroemd voorbeeld van decentrale besluitvorming is het Braziliaanse bedrijf Semco van CEO Ricardo Semler. Om de economisch zware tijden in het Brazilië van begin jaren negentig het hoofd te bieden, besloot Semler om van zijn bedrijf Semco een decentraal bedrijf te maken. Medewerkers mochten voortaan hun eigen salaris en werktijden bepalen, alle regels rondom bedrijfskleding en etiquette op de werkvloer gingen het raam uit en medewerkers mochten besluiten of bepaalde bedrijfsuitgaven of -transacties wel of geen doorgaan zouden vinden. Alles op één voorwaarde: alle informatie werd transparant en inzichtelijk voor iedereen.

Velen hadden verwacht dat elke Semco-medewerker voortaan nog maar de helft van zijn uren ging werken tegen het dubbele salaris en slechts gekleed in een joggingbroek met slippers. Het tegendeel bleek waar: medewerkers kregen meer inzicht in hoe het bedrijf functioneerde en voelden zich verantwoordelijk voor een gezonde bedrijfsvoering. Semco overleefde de economische malaise met vlag en wimpel en de omzet groeide onder Semlers decentrale leiding met meer dan 5.000 procent. Semler schreef later het boek Semco-stijl over zijn tijd bij Semco.

Wat ga je als doorsnee burger van DAO’s merken?

Wat ga je als normaal persoon nu merken van de introductie van DAO’s? Waarom is dit een even grote innovatie als de televisie, de auto of de smartphone? Drie redenen:

1. Tal van beroepen en branches zullen verdwijnen of er ernstig anders uit gaan zien. Denk aan de notaris, de bank en de gemeentelijke ambtenaar. Maar er zijn er nog veel meer.
2. Veel meer bedrijven zullen ‘Semco-stijl’ gaan, waarbij klassieke hiërarchie plaats gaat maken voor moderne democratie.
3. Tijdens ons normale, ‘offline’ leven zullen we steeds meer en steeds ingrijpender te maken krijgen met digitale, online systemen. De basis van ons bestaan zal dus langzaam maar zeker digitaal en online worden gevormd.

De blockchain als online fundament voor het menselijk bestaan. Klinkt onwaarschijnlijk? Dat klonk de uitvinding van de telefoon meer dan honderd jaar geleden ook…