Telefonie in de 21e eeuw: van ISDN naar VoIP

Toen KPN begin jaren negentig ISDN introduceerde, was de destijds hypermoderne dienst belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van het internet in Nederland. ISDN was één van de eerste grote, belangrijke introducties van het voormalige, want zojuist geprivatiseerde, staatsbedrijf. Met ISDN liet KPN – door veel Nederlanders toen nog ‘gewoon’ PTT genoemd – zien dat het een aanzienlijke rol wilde spelen in het tot wasdom komen van het internet in ons land. Medio 2017 maakte KPN bekend per 1 september 2019 te stoppen met ISDN. Binnen drie decennia is een aanvankelijk hypermoderne dienst klaarblijkelijk volledig achterhaald en overbodig geworden. Hoe is dat gekomen? En voor ISDN-gebruikers van belang: welke alternatieven moeten ISDN doen vergeten?

“Online gaan”

Hoewel ISDN vrijwel altijd in één adem met de ontwikkeling van het internet wordt genoemd, is ISDN strikt genomen een telefoniedienst. Dat komt voornamelijk doordat er in de begintijd van het internet, eind jaren tachtig tot diep in de jaren negentig, niet zo’n helder onderscheid was tussen telefonie en internet. Pas rond de eeuwwisseling kregen de eerste particulieren in Nederland de beschikking over een breedbandverbinding (via ADSL). Tot die tijd moest worden ingebeld met (in de meeste gevallen) een 56k-modem. Het moment dat je inbelde met je modem, was het moment dat je zeer bewust ‘online ging’. Dat klonk zo:

Dat online gaan staat in schril contrast met de manier waarop we vandaag de dag internet gebruiken. In een wereld met 24/7 wifi, 4G (5G straks) en waarin baby’s en huisdieren al Facebook-profielen hebben, is online gaan al lang geen bewuste keuze meer. Dat die keuze in de jaren negentig wel zo bewust moest worden gemaakt, had niet alleen met de kosten (de ’telefoontikken’) van je internetverbinding te maken. Tot ergernis van veel ouders en ondernemers was er een tweede bezwaar om continu online te zijn: je telefoonlijn was bezet.

Inbellen: bezettonen en onbereikbaarheid

Wie inbelde met zijn modem, was niet meer telefonisch bereikbaar totdat de internetverbinding weer werd verbroken. Dat kwam doordat het modem op dezelfde aansluiting was aangesloten als de vaste telefoon. Tegelijkertijd internetten en bellen was er dus niet bij.

Steeds vaker stuitten consumenten op bezettonen wanneer ze familie, vrienden of bedrijven probeerden te bereiken. Het zette KPN er toe om een nieuwe dienst te introduceren: als je op een bezettoon stuitte, kon je het hekje indrukken en ophangen. Je werd nu automatisch teruggebeld als de lijn aan de andere kant weer vrij was, zodat je het niet constant zelf hoefde te proberen. Een geinige dienst, maar meer symptoombestrijding dan een echte oplossing.

ISDN: altijd bereikbaar

ISDN kwam halverwege de jaren negentig beschikbaar en beloofde een oplossing voor deze problemen. Door een ISDN-box aan je telefoonaansluiting te koppelen (vaak een Duovox of Quattrovox) kon je die ene telefoonaansluiting omtoveren in twee (Duovox) of zelfs vier (Quattrovox) verschillende, digitale aansluitingen. De ISDN-box verzorgde meerdere lijnen met verschillende telefoonnummers. Het stelde mensen met een kantoor aan huis in staat om bijvoorbeeld vier lijnen te gebruiken, voor de privételefoon, de zakelijke telefoon, de internetverbinding en het inbraakalarm. Alles werkte naast elkaar en daarmee was bereikbaarheid te allen tijde verzekerd.

ISDN bracht ook nadelen met zich mee, voornamelijk in financieel opzicht. ISDN-boxen waren prijzig: honderden guldens voor zo’n box, waarna er vaak nog nieuwe DECT-telefoons moesten worden aangeschaft. Een beetje ondernemer was al gauw duizend gulden kwijt aan apparatuur wanneer er naar ISDN werd overgestapt. Daar kwamen dan de abonnementskosten nog bij: er moest nu voor vier lijnen worden betaald in plaats van één, en op al die lijnen konden tegelijkertijd kosten worden gemaakt. Wie tegelijkertijd belde en internette, zag zijn factuur ook dubbel zo snel oplopen.

Toch maakten vooral veel ondernemers de overstap naar ISDN, omdat het de enige manier was om online te kunnen zijn zonder telefonische bereikbaarheid op te offeren. Ook particulieren maakten de overstap, al bleek ISDN, nadat de jaren vorderden, wel typisch een zakelijk product. Particulieren stapten na de introductie van breedband al gauw over naar een ADSL- of kabelverbinding en konden hun telefoonlijn weer vrijmaken voor telefonie.

De 21e eeuw: VoIP

Terug naar een analoge telefoniedienst (PSTN) gingen ze echter vaak niet. Met de introductie van ADSL (later VDSL en glasvezel) werd internetsnelheid belangrijk, en die snelheid werd hoger als de hele verbinding ook voor internet kon worden gebruikt. Het vast bellen via internet (Voice over IP, VoIP) werd daarom geïntroduceerd en direct populair bij consumenten. Providers startten met het aanbieden van totaalpakketten, met daarin bellen én internetten (en later digitale televisie) op één aansluiting, via één modem.

De zakelijke markt reageerde huiverig. VoIP viel uit als de elektriciteitsvoorziening werd onderbroken, het was in de beginjaren instabiel en dus onbetrouwbaar, en op de meeste modems kon maar één telefoongesprek tegelijk worden gevoerd. Veel ondernemers hielden daarom, tot op de dag van vandaag, ISDN aan voor hun telefonie: dat werkt immers altijd.

Waarom gaat ISDN dan toch uit de lucht? De VoIP-wereld heeft sinds de eeuwwisseling niet stilgestaan – in tegenstelling tot ISDN. ISDN is even prijzig als altijd: je hebt meerdere telefonie-abonnementen nodig en betaalt op elk nummer gebruikerskosten. ISDN-boxen worden alleen maar duurder omdat de vraag afneemt, en met dat verschil in betrouwbaarheid valt het tegenwoordig ook wel mee: VoIP haalde in 2017 een uptime van 99,7%.

De overstap maken naar VoIP?

1 september 2019 is het zover en stopt ISDN voorgoed. De voorbereide ondernemer doet er goed aan om niet pas in augustus, maar ruim voor die tijd een overgang naar VoIP in orde te maken. ICT voor het MKB is cruciaal, en dan stap je niet over in een periode dat tienduizenden collega’s (en concurrenten) dat ook doen.

“Wacht niet op het laatste moment met overstappen”

Het bedrijf Belcentrale ondersteunt zakelijke ISDN-gebruikers met de overstap naar VoIP. “We ontvangen veel reacties van klanten die niet begrijpen waarom ze iets zouden moeten veranderen”, vertelt Karim Bourjila. “Vaste telefonie over VoIP blijft gewoon bestaan. Maar ISDN stopt. Dat is voor ondernemers precies de technologie die ze gebruiken. Ook diensten anders telefonie kunnen over die ISDN-lijn lopen: alarm, pin, fax, octa alarm…”schetst Bourjila. “We zijn nu druk bezig met het overzetten van klanten naar VoIP, de toekomstbestendige oplossing. Dat moet dus voor 1 september 2019, dus dat doen we gefaseerd. We bieden bedrijven een zorgeloze overstap. Elke donderdagochtend houden we een inloopochtend bij ons kantoor in Amsterdam, om persoonlijk advies te geven.”

Waar moet je op letten wanneer je de overstap van ISDN naar VoIP gaat maken? Laat je ten eerste altijd goed, persoonlijk informeren over jouw situatie. Elke situatie is uniek, en hoewel er altijd wel een mooie oplossing is, is dit wel een overstap die je in één keer goed wilt doen. Laat je verder niet bang maken door mogelijke investeringen die je moet doen. Vrijwel alle DECT-telefoons kun je gewoon via VoIP blijven gebruiken en ISDN is vrijwel nooit goedkoper dan een VoIP-oplossing. Kijk ten slotte, wanneer je overstapt, ook direct naar mooie extra’s die bij VoIP beschikbaar zijn, zoals mobiel bellen via je vaste nummer of voicemail-apps.

De VoIP-wereld heeft niet stilgestaan. Laat je dus vooral verrassen.