Het metaverse: wat is het precies en wanneer ga je er iets van merken?

De komst van het metaverse wordt mogelijk één van de belangrijkste technologische ontwikkelingen van het huidige decennium, vergelijkbaar met de opkomst van het internet zelf in de jaren negentig of de komst van de eerste sociale media rond de eeuwwisseling. De term ‘metaverse’ (soms met hoofdletter, Metaverse, zoals vroeger het world wide web ook als World Wide Web gespeld werd) kom je steeds vaker tegen, al helemaal sinds het bedrijf Facebook, Inc. eind 2021 zijn naam veranderde in Meta. Maar wat is een metaverse eigenlijk en ga je hier als doorsnee internetgebruiker nou echt zoveel van merken?

Een korte geschiedenis van het web

Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst een vliegensvlugge blik werpen op de geschiedenis van het internet. Die is grofweg in te delen in drie trends: web 1.0, web 2.0 en nu web 3.0.

Web 1.0 was de allereerste vorm van het internet: eenrichtingsverkeer, informatie. Platte pagina’s met daarop informatie in de vorm van tekst, foto’s, een zeldzame video en uiteraard gifjes van dansende bananen.

Kort na de eeuwwisseling evolueerde web 1.0 tot web 2.0. Het belangrijkste, fundamentele verschil is de interactie met gebruikers. Binnen web 2.0 kunnen internetgebruikers met elkaar in gesprek (forums), kunnen ze reageren op content (comments onder filmpjes, reacties op NUjij) en kunnen ze ook zelf content creëren (tweeten op Twitter, filmpjes uitzenden op YouTube en foto’s of illustraties delen op Flickr). Het internet werd in de web 2.0-periode van ons allemaal. Web 2.0 was dan ook de voedingsbodem voor de opkomst van sociale media.

Web 3.0 wordt het volgende hoofdstuk van het internet. Uitgangspunten van web 3.0 worden dat de grenzen tussen verschillende diensten gaan vervagen, dat online en offline naadloos in elkaar zullen overgaan en dat we activiteiten die nu nog typisch offline plaatsvinden, steeds vaker online zullen uitvoeren. En dat is waar het metaverse zijn intrede doet.

Metaverse: visie of onvermijdelijke toekomst?

De term metaverse laat zich het best omschrijven als een online wereld waarin je tal van activiteiten kunt ondernemen. Denk aan een voorstelling bekijken met je vrienden, shoppen, digitaal lunchen met je collega’s of een webinar bijwonen. Dat zijn dan niet allemaal afzonderlijke diensten die je via afzonderlijke platforms afneemt. Je doet dit allemaal binnen één platform waar als het ware je digitale leven zich afspeelt: het metaverse. Zie het als een vorm van The Sims, alleen zit je niet alleen achter de knoppen, maar ben je ook echt een Sim.

Binnen het metaverse betaal je met digitaal geld, heb je een unieke avatar die met behulp van NFT-techniek ook echt van jou is en neem je middels een moderne VR-oplossing deel aan een digitale wereld die er gelikt uitziet en van hoogwaardige kwaliteit is. Een plek waar je moeiteloos een paar uur kunt vertoeven, dus.

Het metaverse brengt echter ook mogelijke risico’s met zich mee. Hoe zit het bijvoorbeeld met wetgeving in het metaverse? Heb ik daar nog recht op privacy? En hoe voorkomen we dat binnen het metaverse iedereen slachtoffer wordt van ingewikkelde algoritmes?

Nog lang niet al die vraagstukken zijn beslecht. Daarmee loopt de technologische ontwikkeling, zoals we inmiddels al een jaar of dertig gewend zijn, weer mijlenver voor op onze wetgeving en (bedrijfs-)ethische normen. Dat werpt de vraag op of het metaverse nu echt onvermijdelijk de toekomst wordt, of vooralsnog slechts een stukje visie van de hoge heren bij Meta is.

Uiteraard is het mogelijk dat metaverses niet aanslaan bij het grote publiek en op lange termijn een stille dood sterven. Die kans lijkt echter gering. We zien inmiddels metaverse-achtige trends ontstaan in bijvoorbeeld de gaming-industrie en tijdens de coronapandemie zijn online oplossingen voor typisch offline vraagstukken als paddestoelen uit de grond geschoten. In de wereld der technologische innovatie geldt over het algemeen: als het technisch mogelijk is, zal er een afzetmarkt voor komen. Ook als in den beginne de grote massa ergens nog geen heil in ziet.

Wanneer is ‘het’ metaverse een feit?

Dus wanneer kunnen we het proberen, dat metaverse? Dat is nog een serieus vraagstuk. Ja, het bedrijf Meta is hard aan het werk, net als tal van andere partijen trouwens, maar experts menen dat er nog erg veel technologisch werk moet worden verzet voordat er een goed werkend metaverse online kan komen dat ook een grote groep gebruikers (lees: meer dan tien) een fijne, bugvrije ervaring kan bieden. Dat komt doordat metaverses onwaarschijnlijke hoeveelheden rekenkracht, en dus ook energie, vergen.

Een mogelijke oplossing voor dat probleem is decentralisatie en het op die manier bundelen van rekenkracht, maar ook decentrale systemen (zoals blockchains) worden nog lang niet door de grote massa omarmd. Over het algemeen moeten we er rekening mee houden dat het eerste écht goed werkende metaverse niet binnen nu en vijf jaar online zal staan, maar mogelijk nog wel dit decennium.

Wat als ik dit helemaal niet wil?

Maar wat nu als je helemaal niets hebt met sociale media, virtual reality en juist zo min mogelijk online wilt zijn? Is de komst van het metaverse een trend die je kunt negeren?

Op korte termijn zeker, maar op lange termijn valt dat ernstig te betwijfelen. Dat zit zo: de adoptie van nieuwe technologie ontwikkelt zich over de tijd als een normaalverdeling.

Helemaal in het begin van de adoptiecurve zitten de pioneers: wizkids en familie en vrienden van de ontwikkelaars, echt de allereerste batch gebruikers van een nieuwe dienst. Dit zijn de mensen die rond 2006 al een PDA hadden.

Daarna volgen de early adopters: een vaak jonge doelgroep die vooraan staat als het om nieuwe innovaties gaat. Dit zijn de mensen die de eerste iPhone 3G hebben gekocht. Samen met die eerste groep hebben we het over nog geen vijf procent van de bevolking.

Daarna volgt het kantelpunt: een groep ter grootte van negentig procent van de bevolking die in de navolgende jaren overstag gaat. Dit zijn de mensen die ergens onderweg zijn ingestapt met een Samsung Galaxy S3, een iPhone 5c of een Fairphone. Vaak omdat ‘iedereen tegenwoordig zo’n ding heeft’ en ze ook benieuwd zijn geworden, of eenvoudigweg te veel van het moderne leven denken te missen als ze niet over de brug komen. Dit noemen we de majority, onder te verdelen in de early majority (de eerste helft) en de late majority (de tweede helft).

Dan blijft er zo’n vijf procent van de bevolking over: de laggards. Die gaan nooit overstag, of er is een coronapandemie met een digitaal coronapaspoort voor nodig om ze richting een smartphone te krijgen. Deze groep sterft uiteindelijk langzaam uit, maar houdt nog in lengte van jaren hardnekkig vol.

Deze ontwikkeling zien we bij elke nieuwe technologische innovatie terug. De komst van de televisie, het internet, de smartphone, sociale media, en nu elektrisch rijden. Als de opkomst van het metaverse volgens dezelfde curve gaat verlopen, kun je best nog even achterover leunen zolang het je niet aanspreekt of je bedenkingen hebt. Maar houd in de gaten dat je geen laggard wordt. Het laatste huis in de straat waar nog geen telefoonverbinding ligt, zeg maar.

Als iedereen dit omarmt, moet je op een gegeven moment eigenlijk wel mee. Maar zover is het echt nog lang niet.