De AI-hype kraakt onder zijn eigen gewicht
De afgelopen jaren leek kunstmatige intelligentie het onvermijdelijke antwoord op iedere zakelijke uitdaging. Van klantenservice tot productontwikkeling: overal werd AI gepositioneerd als dé motor voor groei en vernieuwing. Toch verschijnen er nu meer signalen dat de realiteit achterblijft bij de belofte. Nieuwe cijfers van MIT, waarschuwingen van marktleiders en een correctie op de aandelenmarkt wijzen in dezelfde richting. Maakt AI wel de beloftes waar?
Het is een bekend patroon: grote technologieën kennen steevast een fase van overspannen verwachtingen, gevolgd door teleurstelling en daarna pas volwassen gebruik. AI lijkt die curve nu ook te doorlopen. De vraag is niet of AI verdwijnt, maar hoe lang de afkoeling duurt en wie deze periode weet te benutten om echte waarde te bouwen.
AI blijft, maar zal moeten veranderen. Deze bedenkelijke cijfers en AI-cijfers maken duidelijk dat zoals AI nu wordt ingezet niet langer houdbaar is:
- Energieverbruik per antwoord. Eén ChatGPT-vraag verbruikt ongeveer een kwart van de energie van het volledig opladen van een smartphone (0,0029 kWh)
- Watergebruik voor koeling. Datacenters die AI draaien verbruiken enorme hoeveelheden koelwater; een enkele training kan miljoenen liters kosten.
- CO₂-voetafdruk van modeltraining. Het trainen van een model als GPT-4 stoot evenveel CO₂ uit als tientallen trans-Atlantische vluchten.
- Datakwaliteit. Modellen zijn afhankelijk van enorme datasets vol bias, desinformatie en auteursrechtelijk beschermd materiaal, wat de betrouwbaarheid en legitimiteit schaadt.
- Kostenstructuur. AI is extreem duur om op schaal te draaien, waardoor veel startups geen houdbaar businessmodel hebben en investeringsbubbels ontstaan.
- Beveiligingsrisico’s. Prompt injection, datalekken en misbruik maken AI kwetsbaar voor aanvallen die organisaties nauwelijks kunnen controleren.
- Afhankelijkheid van Big Tech. De rekenkracht en infrastructuur zijn geconcentreerd bij enkele Amerikaanse spelers, waardoor bedrijven wereldwijd afhankelijk worden van een kleine oligarchie.
MIT: 95% van gen AI levert géén rendement op
Een recent onderzoek van MIT Sloan Management Review en Boston Consulting Group genaamd NANDA, wat staat voor Networked Agents and Decentralized AI, laat zien hoe groot de kloof is tussen hype en realiteit. Maar liefst 95 procent van de experimenten met generatieve AI levert geen rendement op. Minder dan vijf procent van de interne projecten slaagt, terwijl implementaties via externe leveranciers iets beter scoren met 20 tot 30 procent succes. Dat betekent dat de overgrote meerderheid van bedrijven investeert zonder meetbaar resultaat te boeken.
De oorzaken zijn helder en consistent. Bedrijven hebben vaak een zwakke data-infrastructuur, waardoor modellen niet goed getraind kunnen worden. Daarnaast ontbreken duidelijke zakelijke doelen: AI wordt ingezet om ‘iets met innovatie’ te doen, maar zonder concreet probleem. AI-washing. Tot slot blijkt integratie met bestaande processen lastig. Daarmee verschuift AI van belofte naar hoofdpijndossier. Deze cijfers ondergraven de gedachte dat AI vanzelf leidt tot concurrentievoordeel.
De hype cycle van Gartner
Gartner plaatst generatieve AI momenteel op de ‘Peak of Inflated Expectations’, het hoogste punt in hun bekende hype cycle. In deze fase zijn verwachtingen maximaal, worden investeringen opgeblazen en is de media-aandacht ongekend. Maar de geschiedenis leert dat deze piek zelden standhoudt. Wat volgt is de ‘Trough of Disillusionment’, waarin de werkelijkheid hard toeslaat en veel projecten stranden.
De hype cycle is geen absolute voorspeller, maar geeft wel richting. Zonder bewezen use cases en zonder solide datafundamenten is een correctie onvermijdelijk. Veel organisaties bevinden zich nu in de experimenteerfase, maar kampen met beperkte resultaten. Gartner benadrukt al jaren dat waarde pas ontstaat wanneer technologie is gekoppeld aan heldere doelstellingen en operationele volwassenheid. Voor AI geldt dat nog sterker, juist omdat de verwachtingen zo buitensporig hoog zijn.
Signalen uit de markt
Ook de markt begint tekenen van afkoeling te vertonen. Opvallend genoeg kwam de waarschuwing van binnenuit: Sam Altman, CEO van OpenAI, vergeleek in een interview met The Verge de huidige situatie met de dotcomzeepbel. Volgens hem zijn investeerders ‘overexcited’ en dreigt iemand zich te branden. Wanneer een van de meest prominente stemmen in de sector zelf aangeeft dat de markt oververhit raakt, is dat een serieus signaal.
Sam Altman says ‘yes,’ AI is in a bubble https://t.co/bKMQRlJQnM
— The Verge (@verge) August 15, 2025
Technologie in historisch perspectief
Elke technologische doorbraak doorloopt dezelfde curve: euforie, teleurstelling en daarna pas volwassen gebruik. De stoommachine, de telegraaf, de auto en later het internet kenden allemaal een fase waarin de verwachtingen sneller groeiden dan de daadwerkelijke opbrengsten. Pas toen de hype was afgekoeld, ontstonden de structuren die blijvende waarde opleverden.
AI bevindt zich op datzelfde snijvlak. De eerste golf van enthousiasme heeft geleid tot massale investeringen en torenhoge beloftes. Maar nu blijkt dat schaalbaarheid en toegankelijkheid juist de exclusiviteit ondermijnen. De cruciale vraag wordt daardoor niet langer wat de technologie kan, maar welke organisaties erin slagen om haar doelgericht te verankeren in hun processen en markten. Dat bepaalt wie overblijft als de ruis is verdwenen. Momenteel maken nog veel organisaties de grote fout van het denken dat AI hun onderscheidend zal maken.
Voorzichtigheid als strategie
De afkoeling van de AI-hype hoeft geen ramp te zijn. Dat was het knappen van de e-commerce bubbel ook niet voor het online winkelen. Integendeel: voor veel organisaties biedt dit moment de kans om terug te keren naar de kern. In plaats van investeren in losse pilots zonder richting, is het tijd om de basis op orde te brengen. Dat betekent: data-infrastructuur verbeteren, concrete doelen stellen en technologie integreren in de bedrijfsvoering.
Wie dit nu doet, overleeft de periode van desillusie en komt sterker uit de volgende fase. Zoals iedere technologie uiteindelijk volwassen wordt, zal ook AI zich ontwikkelen tot een stabiele factor. De winnaars zijn dan niet degenen die het hardst meedoen met de hype, maar degenen die de periode van afkoeling gebruiken om fundamenten te leggen. Voorzichtigheid is daarmee geen rem, maar een vorm van strategie.
Winter is coming
De signalen uit MIT, Gartner, Altman en de beurs wijzen allemaal dezelfde kant op: de AI-hype kan niet eeuwig doorgaan. De meeste projecten leveren geen rendement op, de hype cycle nadert zijn dal, insiders waarschuwen voor een bubble en markten corrigeren. Dat hoeft niet te betekenen dat AI zijn belofte niet waarmaakt, maar wel dat de weg ernaartoe langer en hobbeliger wordt dan de huidige buzz suggereert.
Wie nu realistisch handelt en AI niet als wondermiddel maar als volwassen technologie behandelt, bouwt aan een toekomstbestendig model. AI zal de komende jaren onmisbaar blijven, maar de vraag is welke organisaties in staat zijn de hype te doorstaan en er echte waarde uit te halen. Juist daarin ligt de strategische keuze die de komende jaren bepalend wordt.
Reacties