Online piraterij is terug van weggeweest! Hoe komt dat?

De tijden van Napster, Kazaa en The Pirate Bay lagen goeddeels achter ons, maar lijken in 2022 als een boemerang terug te keren. Online piraterij is bezig aan een ware revival. Hoe dat komt en of die trend doorzet, lees je in dit blog. 

In de hoogtijdagen van het illegaal downloaden – grofweg de periode 2001 tot ongeveer 2015 – maakte Stichting BREIN zich in Nederland hard om dat te bestrijden. Zo spande de stichting bijvoorbeeld rechtszaken aan tegen internetproviders als Ziggo en KPN om ze te dwingen websites als The Pirate Bay te blokkeren. Die zaken hadden slechts beperkt succes, maar lieten wel zien dat het Stichting BREIN menens was: online piraterij leverde copyrightschending op en veroorzaakte op die manier veel financiële schade voor de makers van de illegaal gedeelde werken. 

In de vroege periode van online piraterij ging het voornamelijk om het kopiëren en delen van de nieuwste muziek. De verkoop van cd’s en betaalde downloads kwam daardoor ernstig onder druk te staan. Wie een beetje handig was met tools als Kazaa of Napster en daarnaast een acceptabele internetverbinding had – in die tijd nog een redelijke uitzondering – kon eenvoudig beschikken over alle nieuwste muziek. In de basis is online piraterij nooit wezenlijk veranderd ten opzichte van die begindagen. Maar hoe werkt het eigenlijk? 

Wat is online piraterij eigenlijk? 

De term ‘piraterij’ binnen de context van het illegaal delen van door copyright beschermd werk is in de jaren negentig geïntroduceerd door Stichting BREIN. Destijds kwam je het tegen in de vorm van korte waarschuwingsfilmpjes die aan het begin van videobanden werden geplakt die bedoeld waren voor de verhuur. Mensen werden zo gewaarschuwd om een gehuurde videoband niet thuis te kopiëren. 

In het online tijdperk is de praktijk veranderd, maar de term gebleven. Via peer-to-peer (P2P) filesharing software, zoals Napster, Bearshare of Kazaa, konden internetgebruikers in de vroege dagen van het web 2.0 allerlei bestanden met elkaar delen. Vaak ging het om illegaal gekopieerd materiaal, zoals muziek, maar ook films, games en andere software. P2P-diensten werden gaandeweg de jaren steeds populairder: op het hoogtepunt werden er dagelijks 800 miljoen nieuwe bestanden gedeeld via Kazaa.  

Die populariteit kwam doordat het in die tijd lastig en vooral duur was om de beschikking te krijgen over muziek, films of games. Nieuwe cd’s kostten zo twintig euro per stuk, een abonnement op de videotheek vijftien tot twintig euro per maand en voor de nieuwste games betaalde je minstens vijftig euro. En dan moest je uiteraard nog heen en weer naar de winkel of videotheek. Het voordeel van piraterij was helder: alles was gratis beschikbaar en slechts een paar muisklikken verwijderd. 

Paradox: legaal, online aanbod groter dan ooit 

Ondanks alle gevechten die Stichting BREIN binnen en buiten de rechtszaal aanging om piraterij uit te bannen, kwam de echte oplossing uit de industrie zelf: Spotify. Voor een tientje per maand onbeperkt muziek luisteren – álle muziek. Mensen wilden kennelijk prima betalen voor bijvoorbeeld muziek, maar ze wilden wel dat het makkelijk ging. Dat is exact wat Spotify ze bracht. De opkomst van Spotify leidde dan ook tot het ineenstorten van de populariteit van online piraterij, in ieder geval als het om muziek ging. 

Diensten als PopcornTime waren nog tijdelijk populair om illegaal films te kijken, maar ook daar werden streamingdiensten geïntroduceerd: Netflix natuurlijk, maar ook HBO en Nederlandse diensten als RTLXL en NPO Plus. Je kon daarmee al streamend naar de nieuwste content kijken – weliswaar tegen betaling, maar wel legaal, en dus zonder risico’s op eventuele sancties van partijen als Stichting BREIN. 

Er is echter wel één groot verschil met Spotify. Spotify is één dienst voor alle muziek. Streamingdiensten hebben allemaal hun eigen aanbod, en wie een allesomvattend aanbod wil hebben, moet maandelijks een fortuin betalen aan al die verschillende diensten: Netflix, Videoland, Viaplay, Disney+, Amazon Prime, HBO, NPO Plus, Film1, en ga zo maar door. In het kielzog van de introductie van al die nieuwe streamingdiensten, neemt online piraterij tegenwoordig weer toe. Dat lijkt een paradox: er zijn zoveel manieren om legaal te kijken, waarom zou je dan nog naar illegale oplossingen zoeken? Daar zijn drie redenen voor. 

Drie redenen dat online piraterij weer toeneemt 

1. Er zijn te veel streamingdiensten. Mensen vinden het moeilijk om een keuze te maken en willen het liefst het beste van elke streamingdienst. Ze willen de nieuwste Netflix-series zien, maar ook films van Disney en ja, op Videoland staan al die gave Nederlandse series. Maar al die diensten in huis halen, is voor veel mensen onbetaalbaar. En dus zitten we weer in een vergelijkbare situatie als twintig jaar geleden met de videotheek: als het te onhandig en te duur is, geven we de voorkeur aan een illegale (gratis) oplossing. Dat is wat er nu gebeurt. 
2. Daarnaast beginnen streamingdiensten moeilijk te doen. Netflix is bezig het moeilijker te maken je account te delen met vrienden en familie – een oplossing die het voor veel mensen nog betaalbaar houdt – en alle Nederlandse streamingdiensten blokkeren hun content zodra je even in het buitenland bent. Dat laatste steekt gebruikers: je betaalt veel geld voor een dienst, die vervolgens onbeschikbaar wordt gemaakt als je over de grens gaat. 
3. Om dat laatste te omzeilen, gebruiken steeds meer mensen een VPN-verbinding. Daarmee kun je sites en software laten denken dat je computer op een andere locatie is dan daadwerkelijk het geval is. De opkomst van VPN-diensten heeft echter een bijeffect: met zo’n VPN-verbinding is het namelijk relatief eenvoudig en veilig om ook illegaal te downloaden. De ingebruikname van VPN is dus voor veel mensen een eerste stap richting online piraterij. 

Komen de dagen van The Pirate Bay en Kazaa dan weer terug? 

Het leidt allemaal tot de hamvraag: gaan we weer terug naar de hoogtijdagen van de online piraterij, toen je Kazaa en bookmarks richting The Pirate Bay op iedere computer tegenkwam? Of winnen de legale streamingdiensten het uiteindelijk toch? 

Feit is dat het er voor partijen als Netflix momenteel niet rooskleurig uitziet. Netflix is in 2022 zo’n 75 procent van zijn beurswaarde kwijtgeraakt en bovendien meer dan een miljoen betalende abonnees. Het heeft last van de hevige concurrentie op de markt en van het feit dat steeds meer mensen steeds minder geld overhouden voor wat uiteindelijk een luxeproduct is. 

De kans is dan ook groot dat het aantal streamingdiensten in Nederland in de komende periode uitdunt. In tijden van onrust op de markt wordt het kaf van het koren gescheiden. Het zou zomaar kunnen dat partijen als Amazon Prime of Viaplay uiteindelijk toch niet definitief voet aan de grond krijgen in Nederland en weer vertrekken. Op die manier komen vraag en aanbod weer wat meer in balans dan momenteel het geval is en wordt online piraterij weer minder aantrekkelijk. Hoe druk Stichting BREIN zich ook maakt, deze status quo lost de markt over het algemeen zelf op.