NFT’s, eigendom en auteursrecht: hoe zit het?

Een NFT is een eigendomsbewijs voor digitaal object. De prijzen van een NFT kunnen flink oplopen, tot wel 2,5 miljoen euro. Dat is het bedrag wat er voor de allereerste tweet werd neergelegd. Koop je daarmee ook automatisch exclusiviteit of de auteursrechten?

In januari 2022 gaf een groep jongvolwassenen onder de naam Spice DAO een bedrag van bijna drie miljoen dollaruit aan een uniek, oud exemplaar van het boek Dune van Alejandro Jodorowsky. De reden? De heren waren voornemens de inhoud van het boek om te werken tot een geanimeerde serie en de NFT’s daarvan voor veel geld te verkopen. Eén probleem zagen ze helaas over het hoofd: het feit dat je een kopie van een boek koopt, geeft je niet het recht om vervolgens met de inhoud ervan aan de haal te gaan. Het dure foutje van Spice DAO is daarmee een mooi voorbeeld van de misverstanden die momenteel ontstaan rondom eigendomsrecht, auteursrecht en NFT’s. Hoe het wél zit, zochten we voor je uit. Hier alvast de allereerste tweet, die iedereen gewoon mag embedden:

Wat is een NFT eigenlijk?

De afkorting NFT staat voor non fungible token, een niet-vervangbaar certificaat van digitaal eigendom. NFT’s worden verhandeld op speciale marktplaatsen, waarvan OpenSea de grootste is. Ze worden afgerekend in cryptovaluta, hoofdzakelijk in Ethereum. De transactie wordt vastgelegd in de bijbehorende blockchain en is voor iedereen ter wereld inzichtelijk. Als je daar een NFT koopt, word je eigenaar van een digitaal stukje code in de blockchain. In die code is vastgelegd dat jij eigenaar bent.

NFT’s zijn er in allerlei soorten en maten. Vaak gaat het om digitale illustraties, soms om audiofragmenten, tweets, filmpjes of andere content. Ook avatars, om in games of in een metaverse te gebruiken, worden steeds vaker als NFT geproduceerd en verhandeld.

‘Eigenaar van een digitaal stukje code’, dat klinkt voor veel mensen nogal abstract. Want wat koop je dan exact wanneer je een NFT koopt, en hoe verhoudt een NFT zich ten opzichte van andere rechten die je zou kunnen kopen? We vergelijken de NFT daarvoor met het gebruiksrecht, het eigendomsrecht en het auteursrecht.

Gebruiksrecht, eigendomsrecht en auteursrecht versus de NFT

Het gebruiksrecht geeft de koper het recht om een goed van een ander, al dan niet tijdelijk, te gebruiken. Denk aan het aanschaffen van een licentie op een stuk software, een audiofragment of een illustratie. Door een gebruiksrecht te kopen mag je het onderliggende goed alleen gebruiken, maar niet doorverkopen, uitlenen, onderverhuren, aanpassen of publiceren.

Het eigendomsrecht is het meest omvattende recht binnen de Nederlandse wet. Als je het eigendomsrecht van een goed koopt, mag je er – binnen de grenzen van de wet – mee doen wat je wilt. Als je een pak melk koopt, mag je daarna helemaal weten wat je ermee doet. Je mag het doorverkopen, uitlenen, er foto’s van maken of gewoon in een keer opdrinken. Het eigendomsrecht kan wel wettelijk beperkt zijn. Als je een monumentaal pand koopt, mag je bijvoorbeeld niet zomaar de pui aanpassen.

Dan het auteursrecht, waar het vaak over gaat in relatie tot NFT’s. Auteursrecht wordt automatisch toegekend aan de maker van een creatief werk, zoals een boek, schilderij of lied. Het vervalt pas zeventig jaar na het overlijden van de maker (binnen het Nederlands recht) en je kunt er ook niet zomaar afstand van doen. Het auteursrecht zorgt ervoor dat het gebruik, de verkoop en de bewerking van creatieve werken altijd in overleg met en ten gunste van de maker ervan plaatsvinden.

Wanneer je een NFT koopt, koop je in principe een eigendomsrecht, maar alleen van die NFT. Dus als de NFT bijvoorbeeld de eerste tweet van Jack Dorsey betreft, dan neem je niet het auteursrecht van die tweet zelf over. Het eigendomsrecht van de NFT heeft dus geen impact op de drie andere rechten die hierboven zijn uitgelegd. Met de NFT op zichzelf mag je weer doen wat je wilt: verkopen, vasthouden, er kopieën van maken… je bent nu eenmaal de eigenaar.

Wat zegt de wet over NFT’s?

Niet zoveel. Wetgeving loopt altijd achter op de nieuwste technologische innovaties en in het geval van NFT’s is dat helaas niet anders. Het digitale tijdperk heeft wél voor een storm aan rechtszaken over (hoofdzakelijk) het auteursrecht geleid. Digitale foto’s van schilderijen, kopieën van mp3-bestanden, piraterij via The Pirate Bay: het auteursrecht staat onder druk. Dat komt uiteraard doordat in het digitale tijdperk ongelooflijk eenvoudig is om content te kopiëren en verder verspreiden.

[https://pixabay.com/nl/illustrations/verveelde-aap-jachtclub-doorc-nft-7009508/]

Ook een NFT is eenvoudig te kopiëren. Ik kan een screenshot maken van een Bored Ape en die illustratie opslaan op mijn computer. Of ik die illustratie dan vervolgens op mijn eigen blog mag publiceren, daar voorziet de wet niet in, omdat NFT’s niet in ons wetboek staan. Waarschijnlijk komt het auteursrecht van de maker van de NFT daarbij in het gedrang, maar de rechter heeft hier nog nooit een uitspraak over gedaan. Voorlopig lijkt het er dus op dat je redelijk probleemloos kopieën kunt maken van NFT’s, bijvoorbeeld als vrolijk plaatje bij je blogpost over NFT’s.

Waarom heeft een NFT dan waarde?

Om dezelfde reden dat De nachtwacht waarde heeft, ondanks dat je er binnen drie seconden een superscherpe foto van kunt vinden via Google. Omdat de NFT het origineel is. Ik kan honderden foto’s van alle schilderijen in het Rijksmuseum maken, maar daar gaat waarschijnlijk niemand mij geld voor geven. Maar als de schilderijen zelf op de markt komen, zijn ze ettelijke miljoenen waard.

Dat geldt ook voor NFT’s: zie het als een nieuwe kunstvorm. De waarde ligt besloten in wat de gek ervoor geeft. In het feit dat NFT’s populair zijn en dat sommige NFT’s, in het kader van die populariteit, een grote waarde kunnen krijgen. Dat moet los worden gezien van auteursrechten en gebruiksrechten: je koopt ‘gewoon’ een NFT, waar geen andere rechten (of plichten) aan verbonden zijn.

TL;DR? Dit mag je met je gekochte NFT

NFT gekocht van een lied, illustratie, tweet of wat dan ook? Dit is wat je er uiteindelijk mee kunt. Je mag:

1. De NFT doorverkopen via een marktplaats;
2. De NFT voor eigen gebruik inzetten, bijvoorbeeld als avatar in een game;
3. De NFT laten zien of er een screenshotje van maken.

Heb je een NFT gekocht gebaseerd op een schilderij, boek, of welk ander kunstwerk dan ook? Denk dan niet dat je auteursrecht of andere rechten van dat kunstwerk hebt gekocht – het kopen van een NFT geeft je namelijk geen enkel wettelijk recht buiten die specifieke NFT.