Sociale media bekeken vanuit medische, psychologische en globale invalshoek

Gastblog door Pieter Vanackere

Onze jeugd heeft behoetfte aan een stopknop op de smartphone. Dat blijkt uit het grootschalige Belgische onderzoek Apestaartjaren, dat jaarlijks 3.300 jongeren uit de middelbare school bevraagt over hun mediagebruik. Voor het eerst peilden de onderzoekers ook naar digitale stress: 31,5 procent van de jongeren vindt het vaak of heel vaak moeilijk om te stoppen met sociale media op de smartphone. Jongeren geven zelf aan dat dit een ­negatieve invloed heeft op hun huiswerk en slaapritme. Een feit is dat 3 op de 4 jongeren nooit sociale media kiest boven tijd doorbrengen met anderen.   

Cyberpesten

Vanuit sociale media is een nieuwe vorm van pesten ontstaan namelijk het cyberpesten. Het overal beschikbare internet geeft pesters een volledige nieuw platform om negatieve opmerkingen te verspreiden. Deze vorm kan via sms, reacties plaatsen op platformen of op andere manieren verspreid worden. De opmerkingen kunnen door bekenden verzonden worden of onbekenden. Het internet biedt een nieuwe manier van pesters om anoniem hun mening te zeggen waardoor de sociale drempel wordt verlaagd bij het uiten van negatieve emoties, zo vertelt Child Focus.

Medische invalshoek

Sociale media is een technologie dat over de volledige wereld zich heeft verspreid. Veel mensen vragen zich af welk effect op de mens je krijgt wanneer je in constante verbinding staat met een ander. Zo heeft de universiteit van Pittsburg School of Medicine onderzocht welke mentale effecten mogelijk afkomstig zouden kunnen zijn van sociale media. Hun onderzoekgroep bestond uit 1787 Amerikaans jongvolwassenen met en leeftijd dussen 19 en 32 jaar. Vanuit hun onderzoek kwam de volgende vaststelling: “Hoe meer tijd jonge volwassenen besteden aan sociale media, des te groter de kans die ze hebben om depressief te worden.”

Depressie

De depressie werd vastgesteld met behulp van “Patient‐Reported Outcomes Measurement Information System (PROMIS)”, dit is een kort formulier waarbij depressie gemeten wordt op verschillende schalen. Chi-kwadraat testen en geordende logische regressies werden uitgevoerd met de data die uit deze formulieren voortkwamen.

Er waren significante en lineaire verbanden tussen het gebruik van sociale media en depressie. Het gebruik van sociale media werd gemeten in termen van totale tijdsbesteding of bezoekfrequentie. Er werd vergeleken tussen mensen niet veel aandacht besteden aan sociale media en anderen die meer aandacht besteden aan sociale media in een week. Mensen die meer aandacht aan sociale media besteden hebben ongeveer dubbel zoveel kans op depressie. Wanneer men dan de 2 groepen vergeleek op een dagelijkse basis hadden de groepen die meer aandacht besteden aan sociale media op het einde van de dag 1,7 keer meer kans op een depressie. Tijdens het testen werd er een autonome onderzoeksgroep voorzien die dezelfde leeftijd, geslacht, ras, etniciteit, relatiestatus, woonsituatie, inkomen van huishoudens en opleidingsniveau deelden met elkaar.

Samenhang social media met depressie

Er is een verband tussen sociale media en depressie, maar dit verband is niet altijd negatief. Er is een mogelijkheid dat sociale media een redding biedt voor mensen die lijden aan een depressie om de leegte te vullen.

Er is ook een mogelijkheid dat sociale media aanzet heeft tot depressie. In plaats dat men dan afstapt van sociale media hoopt men troost te vinden in hetzelfde platform. Bijvoorbeeld blootstelling aan media waarbij de gebruiker hun luxe leven post op sociale media lokt gevoelens van afgunst uit. Dit kan zorgen voor een verkeerde gedachte waarbij je denkt dat anderen een gelukkiger, succesvoller leven leiden dan jezelf. Sociale media biedt ons ook de optie om deel te nemen aan zinloze activiteiten zoals kleine online mini-games. Dit wekt bij sommigen een gevoel van “verspilling van tijd”. Je acties die eerst zinvol leken in het online spel lijken achteraf toch niet meer zo zinvol en dit heeft een negatief effect op het psychisch welzijn van de gebruiker. Het gebruik van sociale media zou ‘internetverslaving’ kunnen aanwakkeren en dit is een een psychiatrische aandoening die nauw samenhangt met depressie.

Gezien de resultaten van het onderzoek kunnen we vaststellen dat sociale media daadwerkelijk samenhangt met depressie. Het is van cruciaal belang dit onderzoek te gebruiken om gebruikers te informeren en interventies te ontwikkelen die depressie aanpakken.

Psychologische invalshoek

Professor Patricia M. Greenfield bekijkt de invloeden van sociale media niet positief. Jongeren riskeren een obsessieve persoonlijkheid, slechte zelfbeheersing en een kortere aandachtspanne. Deze afhankelijkheid heeft kans tot een ‘herbedrading’ van de hersenen met als gevolgd dat volwassenen minder goed overweg kunnen met de werkelijkheid. Uren voor het scherm spenderen, in plaats van te spelen met leeftijdsgenoten, zou jonge kinderen verhinderen om emotionele en sociale basisvaardigheden aan te leren. Er is een generatie ontstaan die voortdurend hunkert naar feedback en er is gevaar voor narcisme en een gebrek aan eigenwaarde, ‘want je zal altijd iemand vinden die beter of mooier is dan jezelf’.

Narcisme

Psycholoog Larry Rosen onderzoekt al 25 jaar de gevolgen van technologie op mensen. Hieruit kwam voort dat vooral jongeren en kinderen de grootste gevolgen hadden van intensief gebruik op sociale media.

Rosen beweert dat narcisme kan verbonden worden aan jongeren die veel inloggen op sociale media. Telkens de jongeren inlogd op het platform is er vergroting van de kans op ontwikkeling van asociale persoonlijkheid, overmatig acoholgebruik of vertoning van paranoïde gedrag. Ook het lichaam van een jongere is onder druk waardoor er slaapproblemen ontstaan of problemen met de maag. De virtuele wereld waar ze zichzelf onderdompelen is voor sommige belangrijker dan de fysieke realiteit waardoor er grotere kans is op school/werkverzuim. Dit resulteert dan in lagere cijfers op school dan jongeren die matig gebruik maken van sociale media. .

Focusverlies

Door de vele toepassingen die gebruik maken van sociale media is het steeds moeilijker voor jongeren om zich te blijven focussen op één taak. Ze zijn gewoon dat er impulsen komen vanuit 5 of meer verschillende apllicaties waardoor ze hun aandacht perfect kunnen verdelen maar moeilijk kunnen blijven vasthouden. Deze impulsen verreisen ook maar een paar seconden aandacht waardoor de volgehouden aandachtspanne niet getraind wordt. Uit onderzoek is gebleken dat iedere 15 minuten die jongeren spenderen aan studeren er maar 3 minuten zijn waar ze daadwerkelijk geconcentreerd zijn op de materie. De andere 12 is gereserveerd voor het in de gaten houden van de sociale applicaties op smartphone of computer. .

Verslaving

Sociale media verslaving is ondertussen al een feit geworden naast alcohol- en drugsverlaving want het toont exact dezelfde symptonen. Er wordt zelfs beweerd dat er een krimp is van het hersendeel wat verantwoordelijk is voor spraak, emoties en zintuigelijke waarnemingen. (dit komt alleen maar voor in de meest extreme vormen van gebruik).

Oók voordelen

Ook al wordt sociale media veel slecht besproken door de huidige media (zoals online kranten, tijdschriften, enzo…), toch zijn er voordelen verbonden aan deze manier van communiceren. Via het internet kunnen jongeren op een relatief veilige manier de wereld om hun heen verkennen. Ze kunnen gebeurtenissen delen zonder direct een relatie aan te gaan. Het is een vorm van zelfpresentatie zonder iemand in de ogen te kijken en de reacties rechtstreekts te incasseren. Sociale media bevind zich overal en is dus ook een perfecte manier contact te behouden met je geliefden terwijl je zelf vertroeft aan de andere kant van de wereldbol. Wereldwijd is sociale media actief dus kunnen jongeren wereldwijd contacten opbouwen om later te verdiepen in echte contacten en vriendschappen. Er is grote mogelijkheid om veel te leren over andere culturen van de culturen zelf.

Globale invalshoek

De Royal Society For Public Health heeft in 2017 een onderzoek verricht in Groot Brittanië. De gekozen doelgroep was tussen 16 en 65+jaar. Hun doel was alle aspecten van sociale media te ontdekken en hoe we er mee zouden omgaan in de toekomst. Online platforms moeten een veilige plek kunnen zijn voor jongeren en ze moeten in staat kunnen zijn om te weten waar ze hulp kunnen krijgen moesten er problemen voordoen.

Angstig gevoel en slechtere mentale gezondheid

Vanuit hun onderzoek kwamen er gezondheidsgegevens voort. Deze gegevens bevestigen het onderzoek die eerder is aangkaart van het UPMC. Er is een verhoogde kans op depressie en angst. 1 in de 6 jongeren zal een angst stoornis beleven in hun leven, dit aantal is in de afgelopen 25 jaar verhoogt met 70%. Vanuit het onderzoek van RSFPH blijkt dat 4 van de 5 meest gebruikte sociale platformen hun angstig gevoel bevorderen. Onderzoekers ontdekten dat jongeren die meer dan 2 uur per dag op sociale netwerken actief  is zoals facebook, twitter of instagram een grotere kans hebben om slechte mentale gezondheid te ervaren. Je aandacht richt zich dan op mensen die op reis zijn of in een hogere sociale klasse bevinden. Wanneer je je zelf in een lagere sociale klasse bevindt krijg je een verkeerd wereldbeeld en je zelfbeeld daalt omdat je wil streven naar perfectionisme. Vanuit posts op sociale media kun je met 70% zekerheid afleiden of er een grote kans is op depressie.

Zorgen over lichaamsbeeld

Zoals eerder vermeld wil je je even goed voelen als een ander door sociale media. Op facebook wordt er elk uur 10 miljoen nieuwe foto’s geupload. Door de vele foto’s is er veel content om je lichaamsbeeld te vergelijken. Studies tonen aan dat meisjes rond 20 jarige leeftijd die facebook gebruiken grotere zorgen hebben over hun eigen lichaamsbeeld dan meisjes die dit niet doen. Na het gebruik van facebook is de drang ook groter om hun uiterlijk te veranderen zoals gezicht, haar en /of huid. Doordat je zelfbeeld daalt begin je te twijfelen aan alles, je piekert en dit heeft effect op je slaap. Je ligt ’s avonds in bed en vraagt je af hoe het komt waarom je niet een even goed leven hebt als de andere. Slechte slaap kun je linken aan tal van fysieke en mentale problemen, in de ergste gevallen kan het zelfs lijden tot hartaanvallen.

Gezondsheidsgevolgen cyberpesten

Het cyberpesten gebeurd nu ook op globale schaal, wat gevaarlijk is. Want pesten in de kindertijd is een belangrijke risicofactor op slecht psychisch welbevinden. Er is heel weinig tijd die oncontactbaar besteed wordt tegenwoordig. 7 op de 10 jongeren is al in contact gekomen met cyberpesten waarvan 37% verteld dat dit frequent gebeurt. Slachtoffers van cyberpesten hebben meer kans op lage academische prestaties, depressie, angst, zelbeschadiging, gevoelens van eenzaamheid en veranderingen in slaap- en eet patronen. 91% van alle jongeren die effectief het pesten gerapporteerd hebben zeiden dat er geen verdere stappen werden ondernomen.

FoMo

FoMO of “Fear Of Missing Out” is een nieuw concept maar groeit zeer rap in onze cultuur sinds de inbreng van sociale media. Hierbij wordt bedoeld dat jongeren tegenwoordig willen verbonden zijn met alles omdat ze bang zijn dat ze iets zouden missen of uitgesloten zouden worden. Wanneer ze dan niet op de hoogte zijn van iets kan dit resulteren in een lager humeur of zelfs een lagere tevredenheid met hun leven. Door de constant stroom aan foto’s die ze kunnen ontvangen krijgen ze het gevoel dat ze het leven missen terwijl andere ervan genieten.

Ervaringen delen

Postieve kanten van sociale media zijn dat je toegang hebt tot andere personen hun gezondheidservaringen. Er worden ervaringen gedeeld waarin andere mensen zichzelf herkennen en zo een oplossing hebben voor hun eigen probleem. Er zijn sociale platformen opgericht waar je terecht kan met gezondheidsvragen en waarbij je accurate responsen krijgt. De vele info die verpreid staat over het internet, geeft makkelijker toegang tot kennis over medicijnen of kleine kwaaltjes. Zo worden ook jongeren beter klaargestoomd voor hun volwassen toekomst.

Emotionele steun

Er is een grote emotionele steun aanwezig op het internet. Bijna 7 op de 10 tieners krijgen emotionele steun via sociale media tijdens moeilijke perioden. Met meer dan 100den vrienden op sociale netwerken is er altijd iemand waar je steun in kan vinden. Zo kan je je bij een groep toevoegen en jezelf omringen door positieve mensen.

Zelf expressie is veel makkelijker geworden door sociale media. Ieder kan zijn eigen pagina personaliseren zodat hun eigen persoonlijkheid naar boven komt. Dit kan door foto’s, video’s of blogs te schrijven.

Relaties onderhouden

Als laatste positief punt is sociale media een grote hulp om relaties te onderhouden. Doordat iedereen overal bereikbaar is kan je makkelijker contact houden met personen die verder weg wonen of die je al even niet meer hebt gezien. Je kan banden versterken door elkaar elke dag te horen op sociale media en dit vertaald zich dan naar de echte wereld waar je elkaar terug ziet. Sociale media wordt ook veel gezien als een “2^de fase” in het ontmoetingsproces. Dit maakt het makkelijker om zelfs de meest korte interacties voort te zetten en toch zo die persoon beter te leren kennen. Zonder dit platform zou dat contact makkelijk kunnen verloren gegaan zijn.

Vanuit de verschillende standpunten komen positieve en negatieve kenmerken naar voor. De grootste factor die deze invloeden kan controleren zijn de gebruikers. Hun keuze hoe ze met sociale media omgaan is beslissend voor hun toekomst en er zullen hulpgroepen moeten worden opgestart om iedereen de nodige zorg te kunnen geven. Laten we hopen dat iedereen elkaar helpt in deze grote technologische evolutie om een succes-ervaring te krijgen bij het gebruik van online sociale media.

Toe aan een digitale detox? Lees deze 5 praktische tips.
Facebookverslaafd? Hier lees je waarom met 40 tips om minder tijd te verdoen op Facebook.